Afscheid Ralph Kupka: “Je leert heel veel van patiënten”

Ralph Kupka neemt afscheid als hoogleraar bipolaire stoornissen. Met zijn indrukwekkende carrière heeft hij een onmisbare bijdrage geleverd aan de zorg en de ontwikkeling van de zorg voor mensen met een bipolaire stoornis en hun naasten. Morgen – donderdag 20 juni – houdt hij zijn afscheidsrede getiteld: “Bipolaire stoornis / aandoening / kwetsbaarheid: wat zeggen onze woorden?”
Van chirurgie naar psychiatrie
Kupka begon zijn carrière met een studie geneeskunde met het doel om zich nadien te specialiseren in de reconstructieve chirurgie. Zijn interesse verschoof naar de psychiatrie toen hij een positie kreeg aangeboden in het AMC, waar hij met jonge patiënten met psychoses werkte. “Ik kwam middenin een heel ambitieus team terecht met veel enthousiasme en toewijding. Dat was zo fascinerend dat ik mijn koers heb gewijzigd,” vertelt Kupka.
Focus op Bipolaire Stoornissen
Sinds 1995 richt Ralph Kupka zich in toenemende mate op bipolaire stoornissen. Samen met Willem Nolen werkte hij aan een groot onderzoek naar deze aandoening, wat leidde tot zijn promotie in 2003. Sindsdien heeft hij een leidende rol gespeeld in zowel de klinische praktijk als het academische onderzoek naar bipolaire stoornissen.
Veel onderzoek komt voort uit directe patiëntenzorg. In de afgelopen 35 jaar heeft hij gesproken met (en over) duizenden patiënten als psychiater bij het AMC, het UMC Utrecht, Altrecht en GGZ inGeest. Soms eenmalig, soms jarenlang. “Wat je altijd bijblijft, is het contact met patiënten. Je leert van patiënten hoe ze zelf aankijken tegen hun problematiek,” aldus Kupka. Hij benadrukt het belang van goed luisteren zonder vooroordelen en zorgvuldig communiceren om misverstanden te voorkomen en een ondersteunende omgeving te creëren. Psychiatrie is meer dan alleen het behandelen van aandoeningen; het gaat ook om het begrijpen van de mens als geheel, inclusief zijn context en ervaringen.
Wat zeggen onze woorden?
In zijn afscheidsrede bespreekt Kupka de kracht van taal in de psychiatrie. “Taal is het krachtigste instrument bij de behandeling van mensen met psychische problematiek. Psychische problemen zijn pijnlijk, maar de woorden die we kiezen om het te benoemen zijn het vaak ook. Woorden kunnen als helpend, ondersteunend, verzachtend en begripvol worden ervaren, maar ook als stigmatiserend, hard en denigrerend”, legt hij uit. “Ik heb de kracht van woorden ervaren, en ook hoe gevoelig het soms blijkt te liggen wat je zegt en hoe je dat zegt.”
De toekomst van het vak
Kupka ziet de toekomst van de psychiatrie vooral in het beter begrijpen van de neurobiologische en genetische ondergronden van stoornissen en het combineren van deze kennis met persoonlijke psychologie en herstelgerichte zorg. De verbinding tussen wat er in de samenleving gebeurt en hier in de GGZ moet nog beter worden. Werken in multidisciplinaire teams is hierbij belangrijk en terugkijken naar eerdere bewegingen. “Nooit alleen naar vandaag kijken, maar ook leren van alles wat eerder is geweest, en op die manier de toekomst vormgeven”, benadrukt hij.
Blijvende invloed
Hoewel Kupka afscheid neemt als hoogleraar, blijft zijn nalatenschap voortleven in de vele professionals die hij heeft geïnspireerd en opgeleid. Met het begeleiden van promovendi, onderwijs aan studenten en zijn bijdrage aan wetenschappelijke artikelen en boeken, heeft zijn werk een blijvende impact.
Afscheidsrede
De afscheidsrede van Ralph Kupka vindt plaats op donderdag 20 juni om 15.45 uur in de Aula in het hoofdgebouw van de VU, de Boelelaan 1105, Amsterdam. De afscheidsrede is openbaar toegankelijk voor iedereen.